ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم چیست؟

در هر فعالیت اقتصادی، با مالیات و مسائل آن سروکار دارید. بسیاری از صاحبان مشاغل که با مسائل مالیاتی روبه‌رو هستند، ممکن است اطلاع کاملی از قوانین این حوزه نداشته باشند. گاهی اوقات قوانین چنان پیچیده و طولانی نوشته شده‌اند که فهم دقیق آن‌ها برای اجراکنندگان سخت و دیریاب می‌شود. اگر شما دقیق و اهل برنامه‌ریزی برای کار و درآمد خود هستید، باید با قوانین مالیات از جمله جدیدترین قانون مالیات های مستقیم به خوبی آشنا باشید. در اینجا تلاش کرده‌ایم درباره قانون 169 مالیات‌های مستقیم توضیحات اندکی بدهیم. ماده 169 در بین قوانین دیگر پرکاربردتر و آشنایی با آن ضروری است.

ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌‌های مستقیم به‌منظور شفاف‌سازی اطلاعات اقتصادی و توسعه عدالت مالیاتی، در تاریخ 1380/11/27 در دولت تصویب شد. سال ۱۳۹۰ ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم، توسط سازمان امور مالیاتی کشور تدوین و از تاریخ 1391/1/1 اجرایی شد. طبق ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌، مؤدیان حقیقی و حقوقی باید در انتهای هر فصل فهرست معاملات خود را به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه دهند.در سال 94 ماده169 در اصلاح قانون مالیات با متن زیر جایگزین شد: «ماده 169 مکرر: به سازمان امور مالیاتی کشور اجازه داده می‌شود برای اشخاص حقیقی و حقوقی کارت اقتصادی شامل شماره اقتصادی صادر کند.‌ اشخاص حقیقی و حقوقی که حسب اعلام سازمان امور مالیاتی کشور موظف به اخذ کارت اقتصادی می‌شوند، مکلف­اند بر اساس دستورالعملی که توسط‌ سازمان مزبور تهیه و اعلام می‌شود، برای انجام دادن معاملات خود صورتحساب صادر و شماره اقتصادی مربوط را در صورتحساب‌ها و فرم‌ها و اوراق ‌مربوط درج نموده و فهرست معاملات خود را به سازمان امور مالیاتی کشور تسلیم کنند.

عدم صدور صورتحساب یا عدم درج شماره اقتصادی خود و‌ طرف معامله حسب مورد یا استفاده از شماره اقتصادی خود برای معاملات دیگران یا استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای معاملات خود مشمول ‌جریمه‌ای معادل 10‌درصد مبلغ مورد معامله‌ای که بدون رعایت ضوابط فوق انجام شده است، خواهد بود».

آنچه را در متن قانون مشاهده کردید، بار دیگر مرور می‌کنیم. اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع این قانون طبق اعلام سازمان امور مالیاتی کشور موظف به ثبت‌نام در نظام مالیاتی می‌شوند. ایشان مکلف هستند برای انجام معاملات خود صورتحساب صادر کنند. در صورتحساب‌ها، قراردادها و سایر اسناد مشابه، باید شماره اقتصادی خود و طرف معامله را درج کنند. پس از آن، باید فهرست معاملات خود را به سازمان مذکور ارائه کنند. عملیات صدور فاکتور باید به صورت الکترونیکی انجام شود. نکته مهم در این قانون این است که مؤدیان مالیاتی موضوع این ماده موظف‌اند از سامانه‌ صندوق فروش یا صندوق ماشینی (مکانیزه) فروش و تجهیزات مشابه استفاده کنند.

جرایم
«صادر نکردن صورتحساب یا درج نکردن شماره اقتصادی خود و طرف معامله یا استفاده از شماره اقتصادی خود برای دیگران یا استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای معاملات خود، حسب‌مورد مشمول جریمه‌ای معادل 2درصد مبلغ معامله‌ می‌شود. همچنین عدم ارائه فهرست معاملات انجام شده به سازمان امور مالیاتی کشور از طریق روش‌هایی که تعیین می‌شود، مشمول جریمه‌ای معادل 1‌درصد معاملاتی می‌شود که در فهرست به آن‌ها ارائه نشده است.

استفاده‌کنندگان از شماره اقتصادی دیگران نسبت به مالیات بر درآمد و همچنین جرائم موضوع این ماده با اشخاصی که شماره اقتصادی آنان مورد استفاده قرار گرفته است، مسئولیت تضامنی خواهند داشت.

در مواردی که خریدار از ارائه شماره اقتصادی خودداری کند، خریدار با توجه به مسئولیت تضامنی مشمول جریمه‌ای معادل 10درصد مبلغ معامله خواهد بود.

ارائه نکردن صورتحساب‌های مربوط به خریدهای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع بندهای الف و ب ماده 95 قانون مالیات‌های مستقیم در سال عملکرد و سال بعد از آن که مورد درخواست مأموران مالیاتی قرار گیرد، مشمول جریمه‌ای معادل 10درصد مبلغ صورتحساب‌های ارائه نشده خواهد بود.

در صـورت تـعدد جـرایم بـرای یـک معـامـله حداکثر جریمه قابل مطالبه 10درصد مبلغ معامله خواهد بود و جرائم موضوع هر یک از تخلفات مذکور در بند فوق قابل جمع نخواهد بود.

هرگونه جعل، تقلب، معاملات غیرواقعی، سوء‌استفاده و تبانی اشخاص موضوع این دستورالعمل در ارتباط با صدور صورتحساب و شماره اقتصادی خلاف مقررات بوده و ضمن مسئولیت تضامن، مطابق با قانون مبارزه با پولشویی، قانون ارتقاء سلامت نظام اداری مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام و سایر قوانین و مقررات مربوط اقدام خواهد گردید».

قوانین تشویقی
«هزینه‌های انجام شده بابت خرید، نصب و راه‌اندازی تجهیزات سامانه فروش یا صندوق فروشگاهی اعم از نرم‌افزار حسابداری و سخت‌افزارهای لازم، از مالیات قطعی‌شده شما در اولین سال استفاده یا سال‌های بعد آن کسر می‌شود.
برای صاحبان کسب‌و‌کارهایی که سامانه صندوق فروشگاهی تهیه و آن را در سایت سازمان امور مالیاتی ثبت می‌کنند، امتیازاتی از طرف سازمان مالیات در نظر گرفته شده است.
معادل 10درصد از مالیات ابرازی عملکرد مؤدیانی که توسط سازمان امور مالیاتی ملزم به استفاده از سامانه‌ صندوق فروش و تجهیزات مشابه شده‌اند، مشروط به رعایت آیین‌نامه اجرائی مربوط، برای مدت دو سال اول بخشوده می‌شود. عدم اجرای حکم این تبصره موجب تعلق جریمه‌ای به‌میزان 2درصد فروش است».

قانون شامل چه کسانی می‌شود؟
تمامی اشخاص حقیقی که معاملات و هر نوع فـعالیت اقـتصادی انجام می‌دهند و همه اشخاص حقوقی که در دامـنه شــمول قـانون مـالیات‌هــای مسـتقیـم و قانون مالیات بر ارزش افزوده قرار می‌گیرند.

تکالیف دارندگان کارت اقتصادی
تمامی اشخاص حقوقی و حقیقی موضوع بندهای الف و ب ماده 95 قانون مالیات‌های مستقیم مکلف‌اند از تاریخ 1/1/1391 فهرست معاملات خود را به صورت فصلی (بر اساس سال شمسی)، تا یک ماه پس از پایان هر فصل به صورت الکترونیکی از طریق پورتال سازمان یا در محیط رایانه‌ای، به اداره امور مالیاتی ذیربط ارائه کنند

اصطلاحاتی که ممکن است معنی دقیق آن‌ها را ندانیم:
کارت اقتصادی:
کارتی است حداقل شامل نام و شماره اقتصادی که در اجرای مفاد ماده 169 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم از طرف سازمان امور مالیاتی کشور صادر و در اختیار اشخاص حقیقی و حقوقی قرار داده می‌شود.

شماره اقتصادی:
شماره منحصر‌به‌فردی است که در سازمان امور مالیاتی کشور، به اشخاص حقیقی و حقوقی اختصاص داده می‌شود. بنا بر ماده 169 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که شامل این قانون می‌شوند، باید در مرحله اول برای دریافت کارت اقتصادی اقدام کنند. برای انجام معاملات و تحویل فهرست معاملات خود به اداره امور مالیاتی، لازم است شماره اقتصادی مربوط به خود و طرف معامله را در صورتحساب‌ها و فرم‌ها و اوراق مربوط درج کنید.

اشخاص حقیقی:
تمام اشخاص حقیقی موضوع قانون مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش افزوده که هر نوع معامله و فعالیت اقتصادی انجام می‌دهند.

اشخاص حقوقی:
تمام اشخاص حقوقی موضوع قانون مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش افزوده.

منـظور از مـصرف‌کـننده نـهایی، شخص حقیقی است که کالا یا خدمات را متناسب با نیاز خود برای مصارف شخصی خریداری و از آن برای عرضه کالا و خدمات به دیگران استفاده نمی‌کند.