چک

انواع چک و قوانین مربوط به آن

چک به عنوان مهمترین سند تجاری، نقش مهمی در نظام اقتصادی هر کشور ایفا می کند. از قضا این سند تجاری پرکاربرد مهمترین ابزار پرداخت در ایران محسوب می شود.

نقش چک را در نظام اقتصادی ایران از کاربرد آن می توان فهمید. سالانه حدود 40 تا 50 درصد از پرداخت ها به صورت چک انجام می شود. البته چک کاغذی به دلیل هزینه بالا و ریسک ذاتی همیشه یک گزینه بوده و تلاش های زیادی برای رفع آن و جایگزینی آن با راهکارهای جدید صورت گرفته است. در سال‌های اخیر، بسیاری از کشورها تلاش کرده‌اند تا از حضور سنگین چک‌های کاغذی در اقتصاد بکاهند.

در پایان این مقاله با چک، انواع آن و قوانین و جزئیاتی که همه باید در مورد چک بدانند، کاملا آشنا خواهید شد.

تعریف دقیق چک چیست؟

در این بخش دو تعریف از تایید ارائه می کنیم. ابتدا تعریف لغوی و سپس معنای کلی و کاربردی آن را توضیح می دهیم.

تعریف دقیق

چک یک کلمه فارسی است. این کلمه به معنای سندی است که از طریق آن پولی را که در بانک دارید برداشت می کنید یا به شخص دیگری منتقل می کنید. چک در گذشته با نام های سفته، سفته، سفته و برات نیز شناخته می شد. این تصور وجود دارد که چک یک کلمه انگلیسی است، اما جالب است بدانید که این کلمه در شعر شاعرانی مانند فردوسی و معاذی با معنایی مشابه معنای فعلی آن وجود دارد.

مفهوم چک در دنیای امروز

بر اساس ماده 310 قانون تجارت: «چک سند کتبی است که صادرکننده به وسیله آن وجوهی را که کلاً یا بعضاً مالک آن است به دیگری مسترد یا به دیگری واگذار می کند». اما این تعریف برای عموم مردم کمی سخت است و در این صورت بهتر است تعریف آسان تری را انتخاب کنید.

طبق تعریف کارشناسان این حوزه چک سندی تجاری است که بانک برای بازپرداخت وجه و اعتبار قابل استفاده یا انتقال آن به اشخاص دیگر به صاحب حساب می دهد. بدیهی است که صاحب حساب برای دریافت چک باید شرایط لازم را داشته باشد. طبق قانون، چک باید روی بانک کشیده شود، یعنی باجه باید بانک باشد. چک هایی که از سوی مؤسسات مالی و صندوق های قرض الحسنه صادر می شود، چک است، اما حمایت قانونی صدور چک شامل آن نمی شود.

آیا انواع چک های بانکی را می شناسید؟

چک های بانکی انواع مختلفی دارند که عموماً برای معاملات با حجم بالا استفاده می شوند. شناخت انواع چک قطعا به شما کمک می کند، به خصوص اگر صاحب کسب و کاری هستید یا قصد راه اندازی آن را دارید، بهتر است انواع چک های بانکی را بشناسید.

این چک ها به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:

• چک های صادر شده توسط افراد.
• چک های صادر شده توسط بانک.

1. چک های صادره از صاحب چک: چک عادی: اولین و رایج ترین نوع چک بانکی، چک عادی است. در این چک، صاحب حساب از دارایی خود چکی را به نام شخص مورد نظر یا دارنده به بانک صادر می کند. برای نقد این چک باید به شعبه بانک صادرکننده چک مراجعه کنید.
   چک تایید شده یا تایید شده: چک تایید شده تفاوت چندانی با چک معمولی ندارد. تنها تفاوت بین چک تایید شده و چک عادی این است که بانکی که چک بر روی آن صادر می شود مجوز پرداخت را می دهد. یعنی در صورت داشتن چنین چکی، تضمین می‌کنید که بانک مبلغ چک را پرداخت می‌کند، حتی اگر وجهی در حساب شخص صادرکننده چک نباشد.
   چک تایید شده یا تایید شده
2. چک های صادره از بانک: چک بین بانکی (رمزدار): چک بانکی به درخواست صاحب حساب توسط بانک صادر می شود. این چک رمزگذاری شده و برای سایر بانک ها صادر می شود. نقد این چک امکان پذیر نیست و بانک صادرکننده مبلغ را به حساب بانکی شخص مورد نظر در سایر بانک ها واریز می کند. همچنین صدور آن به ارز متصدی حمل و نقل ممنوع است. همچنین چک بین بانکی قابل انتقال به شخص دیگری نیست. پرداخت این چک به اندازه چک تضمینی امن است. در نهایت باید توجه داشته باشیم که امنیت چک بین بانکی بسیار بالاست، زیرا در این چک اطلاعاتی مانند شماره حساب و کد شعبه بانکی که گیرنده در آن حساب دارد نیز باید روی چک درج شود.
3. چک تضمینی (Encrypted Guaranteed): چک رمزدار توسط بانک صادر می شود. در صورت درخواست صاحب حساب برای صدور چک تضمینی، آن چک صادر می شود. پرداخت وجه به گیرنده چک رمزدار توسط بانک تضمین می شود و حتی در صورت نبود وجه کافی در حساب دارنده، امکان وجه نقد در تمامی شعب بانک صادرکننده چک وجود دارد. چک تضمینی از نظر ضمانت پرداخت مشابه چک تایید شده است اما تفاوت چک تضمینی در این است که توسط بانک صادر می شود در حالی که صادر کننده چک تایید شده خود صاحب حساب است. چک تضمینی هیچ تفاوتی با پول معمولی ندارد زیرا وصول آن قطعی است.
4. چک مسافرتی: این چک نیز توسط بانک صادر می شود و پرداخت آن در شعب قابل دریافت است.

قوانین و جزئیاتی را که همه باید در مورد چک بدانند بررسی کنید!

صادرکننده چک باید معادل مبلغی را که در بانک در نظر گرفته شده در مقابل وجه نقد در تاریخ مندرج در آن داشته باشد و نباید تمام یا قسمتی از مبلغی را که برای آن چک صادر کرده است از بانک برداشت یا دستور غیر نقدی صادر کند. – پرداخت وجه چک و همچنین چک نباید به گونه ای باشد که بانک به دلایلی مانند عدم تطابق امضا یا دست خط در متن چک یا تفاوت در چک از پرداخت وجه چک خودداری کند..

در صورت عدم پرداخت (برگشت) چک بانک چه می کند؟

در صورت عدم پرداخت وجه چک به هر یک از دلایل فوق، بانک موظف است علت یا دلایل عدم پرداخت را در برگه مخصوصی که حاوی مشخصات چک و هویت و نشانی کامل چک باشد، به صراحت قید کند. صادرکننده آن را امضا و مهر و موم کرده و به دارنده چک تحویل دهد.

در صفحه مشخص شده، امضای صادرکننده چک باید توسط بانک تایید شود تا با نمونه امضای موجود در بانک مطابقت داشته باشد یا خیر.

همچنین بانک موظف است نسخه دوم این برگه را فوراً به آخرین آدرس موجود نزد دارنده نزد بانک ارسال کند تا به صادرکننده چک اطلاع داده شود.

مجازات ها و قوانین صدور چک بلامحل

طبق ماده ۷ قانون صدور چک، صدور چک مستوجب مجازات بوده و مجازات آن شامل موارد زیر است:

• مبلغ چک زیر 10 میلیون ریال: تا 6 ماه حبس
• مبلغ چک از 10 میلیون ریال تا 50 میلیون ریال: حبس از 6 ماه تا یک سال
• مبلغ چک بالای ۵۰ میلیون ریال: ۱ تا ۲ سال حبس و ۲ سال محرومیت از دسته چک
• اگر چک های برگشتی زیاد باشد، حکم بر اساس مبلغ کل چک های برگشتی تعیین می شود.

تبصره: این مجازات شامل مواردی می شود که ثابت شود چک نقدی برای معاملات غیرقانونی یا ربوی صادر نمی شود. در غیر این صورت جریمه افزایش می یابد.

چک برگشتی

مواردی که باعث نقد نشدن چک می شود
لازم به ذکر است که این موارد فقط نشانه هستند و دقیق و کامل نیستند و برای همه افراد صدق نمی کنند. اما می توان گفت در صورت مواجه شدن با این نشانه ها ممکن است چک نقد نشده باشد پس باید با دقت بیشتری چک را دریافت کنید.

1. چکی که تاریخ آن در روز پنج شنبه یا روز قبل از تعطیلات قرار گرفته باشد.
2. چکی که در آن تاریخ، مبلغ یا امضای صادرکننده مخدوش شده باشد.
3. چکی که صادرکننده از کشوی میز یا صندوق امانات خود بیرون می آورد و به شما تحویل می دهد نیز باید با دقت بیشتری بررسی شود. بهتر است صادرکننده چک را پیش روی شما تهیه و امضا کنید.
4. چکی که طرف مقابل شما به عنوان چک به همسرش می دهد.
5. چکی که مبلغ آن حروف و عدد متفاوت است.
6. چکی که وجه نقد آن مشروط به صادرکننده است.
7. چک شرکت ها، سازمان ها و موسسات که با امضا به شما تحویل می شود.
8. چک های شرکت ها، سازمان ها و مؤسسات بدون مهر آن شرکت یا سازمان یا مؤسسه تحویل شما می شود.
9. چک افراد دریافت کننده چک از بانک هایی که فاقد سیستم اعتبارسنجی و نظارت بر مشتریان هستند. (شناخت این بانک ها کار سختی نیست. بانکی که با کسب کمترین اطلاعات و مدارک به شما دسته چک می دهد و در سریع ترین زمان نیز به افرادی که چک هایشان نقد نمی شود دسته چک می دهد، پس اعتبار آن مشخص نیست و وجود دارد. جای تردید است.)
10. بررسی افرادی که آگهی مزایده را بر درب مغازه ها و محل های تجاری خود گذاشته اند.
11. شرکت ها و موسسات و سازمان هایی را که در حال اخراج و تعدیل نیرو هستند بررسی کنید.
12. افرادی که پرونده های بزرگ و معروف در دادگاه دارند را بررسی کنید.
13. افرادی را که می دانید بیکار هستند و فکر می کنید درآمد قابل اعتمادی ندارند را بررسی کنید.
14. چک افرادی که می شناسید بدهی های کلان یا بدهی های معوق به سیستم بانکی دارند.
15. افرادی را که می‌شناسید تحریم شده‌اند بررسی کنید.
16. شرکت هایی که مجوز کسب از اتحادیه مربوطه ندارند را بررسی کنید.
17. چکی که برای تضمین معامله یا ضمانت اشخاص صادر می شود.

اگر نمیدانید چک رمزدار چیست مقاله مربوط به آنرا در وبلاگ آریاتراز از دست ندهید!