مرخصی منفی چیست؟

مرخصی منفی

مرخصی منفی یا آنچه در بین بسیاری از کارگران و کارمندان به مرخصی معروف است، مرخصی است که در قانون کار پیش بینی نشده است، اما در بسیاری از شرکت ها به عنوان عرف پذیرفته شده است.

وقتی می گوییم اگرچه در قانون وزارت کار، پیش‌خور کردن مرخصی پیش بینی نشده است، اما در برخی شرکت ها این اتفاق می افتد و به عرف تبدیل شده است، عنی در صورت ثبت هر گونه شکایتی از طرف کارفرما یا کارگر در اداره کار، هیئت‌های رسیدگی که در اداره کار حضور دارند هیچگونه رسیدگی در رابطه با شکایت آنها نمی‌کنند. 

آیا مرخصی منفی در قانون کار پیش بینی شده است؟

سوالی که در اینجا مطرح می شود این است: آیا مرخصی پیش خور شده غیرقانونی است؟ این سوال پاسخ بسیار ساده و واضحی دارد. بله مرخصی منفی غیرقانونی است. بنابراین چگونه در برخی از شرکت ها پیش خور گرفتن مرخصی رایج است و آیا حتی روش های مختلفی برای محاسبه آن وجود دارد؟

همانطور که در ابتدای این مقاله به شما گفتیم، مرخصی منفی یکی از انواع مرخصی های پذیرفته شده در برخی شرکت ها است. اما این به معنای قانونی بودن این نوع مرخصی نیست. بلکه تنها با توافق کارگر و کارفرما است که کارگر حق استفاده از مرخصی خود را در این راه دارد.

برای مثال عده ای هستند که در ایام نوروز از کارفرما می خواهند علاوه بر تعطیلات عید بیش از موعد مقرر مرخصی بگیرند و این میزان مرخصی را در ماه های بعد مستهلک کنند. به این نوع مرخصی، مرخصی منفی می گویند.

ما مجاز به استفاده از مرخصی منفی نیستیم و اگر کارفرما در فروردین ماه به کارگر بیشتر از استحقاق خود مرخصی بدهد و کارگر بخواهد در پایان فروردین کار را متوقف کند، اگر کارگر از مرخصی خود برای دریافت حقوق استفاده کند. برای ثبت شکایت، قانون از کارفرما حمایت نمی کند. مثلاً کارگری ممکن است شکایت کند که برای روزهایی که مرخصی منفی گرفته باید حقوق دریافت کند و مدعی شود که خود کارفرما دستور داده چند روز سر کار نیاید و به میل خود مرخصی نگرفته است. بنابراین مرخصی منفی با مانده مرخصی متفاوت است.

عدم حمایت قانون کار و اقدامات اداره کار برای حل و فصل اختلافات علیه کارفرما در این موارد به این دلیل است که مرخصی زودتر یا مرخصی بیش از حد مجاز اساساً غیرقانونی است.

نحوه محاسبه مرخصی بیش از حد مجاز  

با توجه به توضیحات ما در مورد مرخصی بیش از حد مجاز، مشخص می شود که هر فرمولی برای محاسبه مرخصی منفی در پایان سال یا در زمان تسویه حساب کارگر اساساً دارای اشکال است. در خصوص محاسبه مرخصی منفی در برخی شرکت ها، فرمول های محاسبه مرخصی منفی از نظر قانونی پذیرفته نمی شود. وقتی موضوعات در قانون پیش بینی نشده یا مغایر با قانون است یا به صورت غیرقانونی به مفاد آن عمل می کنیم، نمی توانیم بگوییم که مثلاً می خواهیم محاسبات را درست و قانونی انجام دهیم.
مثلاً یکی از تناقضاتی که ممکن است در برخی شرکت ها پیش بیاید این است که می گویند کارگری که تمام روزهای هفته را کار کرده و باید روز جمعه سر کار بیاید، حقوقش چگونه محاسبه می شود. برخی می گویند حقوق ضربدر 1.8 و برخی دیگر می گویند در 1.96 ضرب می شود. در پاسخ باید گفت وقتی چیزی غیرقانونی است، تمامی محاسبات مربوط به آن نیز غیرقانونی است.

بنابراین مبنایی برای محاسبه مرخصی منفی در حسابداری وجود ندارد و تمامی محاسباتی که در برخی شرکت ها انجام می شود تنها تا زمانی معتبر است که بین کارگر و کارفرما توافقی وجود داشته باشد. یعنی در صورت شکایت کارگر محاسبات معتبر نخواهد بود.